• सर्वः सर्वमपि कर्तुं सज्जः स्यात्
    Nov 28 2024

    ईश्वरचन्द्रविद्यासागरः समयपालने अतीव अनुशासितः अन्यस्मादपि तदेव अपेक्षते स्म । सः कस्याश्चित् सभायाः अध्यक्षत्वेन आहूतः सन् समयात् पूर्वमेव स्थानं प्राप्तवान् । सभास्थले आसन्दाः मलिनाः आसन् । स्वच्छताकर्मिणः नासन् इत्यतः सः त्वरया सम्मार्जनीं गृहीत्वा स्वयं स्वच्छताकार्यम् आरब्धवान् । एतद् दृष्ट्वा आयोजकाः लज्जिताः स्वच्छतायां संलग्नाः अभवन् । शीघ्रं सभास्थलं स्वच्छं जातम् । स्वस्य भाषणे, विद्यासागरवर्यः आत्मनिर्भरत्वस्य महत्त्वं प्रतिपादयन् अवदत् यत् कार्याणि निर्वर्तयितुं वयं अन्येषां प्रतीक्षां न कुर्याम, राष्ट्रं अपि आत्मनिर्भरं भवेत् । किमपि कार्यं क्षुद्रं वा महत् वा न भवति । प्रत्येकं जनः सर्वकार्यार्थं सर्वदा सज्जः भवेत् इति ।
    (“केन्द्रीयसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य अष्टादशीयोजनान्तर्गततया एतासां कथानां ध्वनिप्रक्षेपणं क्रियते”)

    Ishwar Chandra Vidyasagar is disciplined in keeping time and expects others to do the same. When he was called to preside over a meeting, he arrived on the scene ahead of time. The place of the meeting chairs was dirty. He took a quick cleaning mop, and began cleaning himself. Seeing this, the organizers felt ashamed and indulged in cleanliness. The place was quickly cleaned up. In his address, Vidyasagar stressed the importance of self-reliance and said that we should not wait for others to perform the tasks and the nation should also be self-reliant. No work is small or big. Everyone should always be ready for everything.

    Show More Show Less
    3 mins
  • अपूर्वा वरदक्षिणा
    Nov 27 2024

    मदनमोहनमालवीयः यदा विश्वविद्यालयनिर्माणाय धनसङ्ग्रहणकार्ये निरतः आसीत् तदा कश्चन धनिकः स्वपुत्र्याः विवाहनिमन्त्रणपत्रं तस्मै दत्तवान् । मालवीयस्य शिष्यः एव तस्य कन्यायाः वरः आसीत् । सः धनिकः विवाहं वैभवपूर्णं कर्तुम् इच्छति स्म । मालवीयः तम् आडम्बरव्ययस्य व्यर्थत्वं सूचितवान्, एवं कृत्वा तदर्थं यत् धनं व्ययीक्रियेत तत् विश्वविद्यालयाय दानरूपेण समर्प्यताम् इति तेन निर्दिष्टम् । धनिकः तस्य अभिप्रायं स्वीकृतवान् । वरस्य पक्षे अपि अङ्गीकारः प्राप्तः । अवशिष्टं धनं विश्वविद्यालयाय अर्पितम्, येन विश्वविद्यालये अनेकानि भवनानि निर्मितानि । जनाः एतां दानशीलतां प्रशंसन्तः उक्तवन्तः - "एषः एव वरदक्षिणायाः योग्यः अर्थः" इति ।
    (“केन्द्रीयसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य अष्टादशीयोजनान्तर्गततया एतासां कथानां ध्वनिप्रक्षेपणं क्रियते”)

    When Madan Mohan Malaviya was busy raising funds for the construction of a university, a rich man gave him a marriage certificate for his daughter. Malaviya's disciple was the groom of his daughter. The rich man wanted to marry a rich woman. Malaviya informed him of the futility of the extravagance, and he was instructed to donate whatever money could be spent on it to the university. Initially, he was hesitant, but eventually, the rich man accepted his opinion. The groom's side also received a pledge. Marriage is easy. The rest of the money was donated to the university, which constructed several buildings. People praised this generosity and said, "This is the meaning of the dowry."

    Show More Show Less
    3 mins
  • भगवतः प्रियः
    Nov 26 2024

    कश्चन परोपकारी सज्जनः केवलं दरिद्राणां दीनानां च सेवायामेव मग्नः भवति स्म । एकदा स्वप्ने देवदूतः तमवदत्- “ये जनाः भक्त्या भगवन्तं प्रार्थयन्ते तेषाम् आवल्यां तव नाम नास्तीति ।" सज्जनः प्रत्यवदत्, "मम भक्तिः सेवारूपेण अस्ति, न तु प्रार्थनारूपेण । अनन्तरं पुनः देवदूतः स्वप्ने समागत्य अवदत् – ये निस्वार्थररूपेण कार्यं कुर्वन्ति तेषामुपरि भगवतः महती प्रीतिः भवतीति ।
    (“केन्द्रीयसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य अष्टादशीयोजनान्तर्गततया एतासां कथानां ध्वनिप्रक्षेपणं क्रियते”)

    A philanthropic gentleman uses to be busy in the service of the poor and needy. Once in a dream an angel told him, “Your name is not on the list of those who pray to the Lord with devotion.” The gentleman replied, “My devotion is in the form of service, not in the form of prayer. Later, the angel appeared again in a dream and said that the Lord is very pleased with those who act selflessly.

    Show More Show Less
    4 mins
  • शत्रुणापि प्रशंसितः लाचितः
    Nov 25 2024

    असमे चक्रधरसिंहस्य शासने लाचितवराफुकनः सेनापतिः आसीत् । दिल्लीनगरस्थः औरङ्गजेबः असमस्य वशीकरणं लक्ष्यीकृतवान् । लाचितः गुवाहाटीसमीपे दुर्गस्य निर्माणस्य आदेशं दत्तवान् । सः सर्वदा सैनिकान् प्रेरयति स्म । ज्वरपीडितः अपि लाचितः औरङ्गजेबस्य सेनापतिं रामसिंहं पराजितवान् इत्यतः तस्य शौर्यं सर्वे सादरं स्मरन्ति ।
    (“केन्द्रीयसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य अष्टादशीयोजनान्तर्गततया एतासां कथानां ध्वनिप्रक्षेपणं क्रियते”)

    Lachit Varaphukan was army commander of Chakradhar Singh. Delhi ruler Aurangzeb aimed to subjugate Assam. Lachit ordered the construction of a fort near Guwahati for defense. He always uses to inspire the soldiers. Despite suffering from fever, Lachit, defeated Ram Singh, a commander of Aurangzeb. Lachit Varaphukan became a symbol of bravery in Indian history,

    Show More Show Less
    6 mins
  • आशीर्वादः
    Nov 24 2024

    रामकृष्णपरमहंसस्य पत्नी शारदादेवी सर्वजनवत्सला आसीत् । एकदा एका महिला तां द्रष्टुं आगता । सा शारदादेवीं अवदत्, "मम पतिः कश्चित् वैद्यः, सः धनं सम्पादयतु इति आशीर्वादं कुरुतु ।" शारदादेवी विचार्य अवदत्, "अहम् आशीर्वादं कर्तुं न समर्था ।" कारणे पृष्टे शारदादेवी उक्तवती, "धनं प्राप्यते चेत् सुखं न लभ्यते । अनेके जनाः धनवन्तः अपि दुःखिताः सन्ति ।" अन्यच्च "यदि तव पतिः धनं सम्पादयेत्, तर्हि रोगिणां सङ्ख्या वर्धिष्यते । अहं सदा प्रार्थये 'सर्वे सन्तु निरामयाः' इति । एतम् आशयं तस्मिन् आशीर्वादे प्रकटयितुं न शक्नोमि । किन्तु अहं तव सुखं, निरामयतां च प्रार्थये, तदर्थम् आशीर्वादं करोमि ।" अतः शारदादेव्याः आशीर्वादं प्राप्य सा महिला ततः निर्गता ।
    (“केन्द्रीयसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य अष्टादशीयोजनान्तर्गततया एतासां कथानां ध्वनिप्रक्षेपणं क्रियते”)

    shardadevi was the wife of Ramakrishna Paramahamsa. One day a woman came to see Sharadadevi and said "My husband is a doctor; please bless him so that he can earn money. Sharadadevi thought and said, "I am not able to bless. The woman asked, "Why?" Sharda Devi said, "There is no happiness without money." Many people are rich and still not happy. "The second reason Sharadadevi said," If your husband earns money, the number of patients will increase. I always pray for everyone to be happy. I cannot express this hope in that blessing. But I will pray for your happiness and well-being, and I will bless you. "So, after getting the blessings of Sharadadevi, the woman left.

    Show More Show Less
    4 mins
  • वनस्पतयः शान्तिः
    Nov 23 2024

    चित्रकूटप्रदेशे दीर्घजीवी नाम ऋषिः आश्रमे निवसति । तत्र जनाः वृक्षच्छेदनं कृत्वा गृहाणि निर्मितवन्तः, अङ्गारनिर्माणं च कृतवन्तः, येन वनं वृक्षशून्यं जातम् । कालेन अनावृष्ट्या जलाशयाः शुष्काः अभवन्, जनाः, पशवः च मरणासन्नाः सन्तः महतीं पीडां अनुभवन्ति स्म । तत्प्रदेशे निवसन् कश्चन काष्ठोपजीवी पिपासया क्लान्तः आश्रमे दीर्घजीविनं दृष्ट्वा जलं भोजनं च प्राप्तवान् । तेन देशस्य दुःस्थितेः कारणे पृष्टे दीर्घजीवी अवदत् यत् वृक्षच्छेदनं, अग्निसंयोगः च एतस्य संकटस्य कारणम् इति । सः काष्ठोपजीविनं वृक्षारोपणाय प्रेरयन् देशस्य रक्षणे प्रवृत्तिं कर्तुम् उक्तवान् । सः काष्ठोपजीवी दीर्घजीविनः उपदेशं स्वीकृत्य वृक्षारोपणाय कृतनिश्चयः स्वग्रामं प्रत्यागतः ।
    (“केन्द्रीयसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य अष्टादशीयोजनान्तर्गततया एतासां कथानां ध्वनिप्रक्षेपणं क्रियते”)

    In the Chitrakoot region, the long-lived name Rishi resides in the ashram. People there cut down trees, built houses, and built coal mines, which cleared the forest of trees. Over time, the droughts dried up the ponds, and the people and animals suffered greatly from the death toll. A woodpecker that lived in that country, of thirst, saw a long life in a shelter and got water and food. When asked about the plight of the country, Dirghajeevi Rishi said that the crisis was caused by tree felling and arson. He called for a drive to save the country by motivating woodworkers to plant trees. He returned to his village, determined to plant trees, took the advice and planted the trees.

    Show More Show Less
    5 mins
  • जनादरपात्रता कथम्?
    Nov 22 2024

    कश्चन राजा महाकोपशीलः आसीत् । तस्य मन्त्री सुबुद्धिः तु शासनदक्षः । एकदा राज्ञः मूर्तिप्रतिष्ठायाः विचारो अभवत् किन्तु सुबुद्धिः तं विचारं न अन्वमन्यत । प्रजोपकारकं कार्यं करणीयमिति तस्य मतमासीत् । राजा कुपितः तं मन्त्रिस्थानात् निष्कास्य क्षामग्रस्तं प्रदेशं प्रति प्रेषितवान् । सुबुद्धिना तत्र जनहिताय कासारनिर्माणादिकं कृतम्, येन जनसमृद्धिः जाता। अन्ते राजा जनप्रियस्य सुबुद्धेः कार्यदक्षतायाः प्रशंसा कृत्वा तं पुनः मन्त्रिस्थाने प्रतिष्ठापितवान् ।
    (“केन्द्रीयसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य अष्टादशीयोजनान्तर्गततया एतासां कथानां ध्वनिप्रक्षेपणं क्रियते”)
    One of the kings was Mahakopshila. His ministry is a Subudhhi. Once upon a time, a king had an idea of idolatry, and subudhhi did not accept the idea. He believed that we should do good work. The king was angry and removed him from his post and sent him to a famine-stricken region. subuddhi ordered the construction of a fort there for the public, which led to an increase in population. Finally, the king praised the performance of the popular sage and reinstated him in the ministry.

    Show More Show Less
    6 mins
  • किं व्यर्थव्ययेन आडम्बरेण वा?
    Nov 21 2024

    कश्चन राजा उत्तमं शासनं कुर्वन् चिन्तितवान् यत् मरणानन्तरम् अपि जनैः स्मरणीयः स्याम् इति । अतः सः रमणीये उद्याने एकं सुन्दरं मण्डपं स्मारकसहितं स्थापयितुम् इच्छुः मन्त्रिणः पुरतः प्रस्तावम् अकरोत्, सभासदाः सहर्षं स्वीकृतवन्तः । तदा प्रधानमन्त्री शिलाखण्डं दर्शयित्वा अपृच्छत् यथा शिलायाः उत्पत्तिः, अवस्थां भविष्यत् वा ज्ञातुं न शक्यते । सर्वमपि अस्थिरम्। अस्माकं जीवनं तु उत्तमकार्यार्थं स्यात् न तु स्मारकादिकेन्द्रितम् इति।तस्य वक्तव्यं श्रुत्वा राजा सहमतिं दर्शयन् आडम्बरादिचिन्तनं व्यर्थम् इति अमन्यत ।
    (“केन्द्रीयसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य अष्टादशीयोजनान्तर्गततया एतासां कथानां ध्वनिप्रक्षेपणं क्रियते”)

    A king who ruled well thought that would be remembered by the people even after his death. So he proposed to the minister that a beautiful pavilion be erected in the beautiful garden with a monument, and the members readily agreed. The Prime Minister then showed the boulder and asked if the origin, condition or future of the stone could not be known. Everything is unstable. Our lives should be about doing well, not about memorializing. Hearing his statement, the king agreed and considered the idea of ostentation futile.

    Show More Show Less
    4 mins